Rodzaje sankcji prawnych
Żyjąc w danym społeczeństwie musimy podporządkować się prawu, które obowiązuje. Musimy też mieć świadomość, że wszystkie odstępstwa od prawa będą surowo karane. Każda osoba, która świadomie czy też nie przekroczy ustalone normy prawne, musi liczyć się z określonymi sankcjami prawnymi. Sankcja prawna to określone prawem następstwa, które ponosi osoba przekraczająca normy. Można przekroczyć normy moralne lub religijne, a wtedy sprawca ma do czynienia najczęściej, chociaż nie zawsze, z tzw. sankcją rozsianą, czyli pewną dezaprobatą wyrażoną w bojkocie społecznym, potępieniu czy pogardzie. W przypadku przekroczenia norm stanowionych przez prawo, sprawca ma do czynienia z sankcjami karnymi, które można podzielić na kary i środki karne. Podstawową karą jest kara grzywny. Skazany musi zapłacić przewidzianą prawem grzywnę. W wielu przypadkach jest ona uzależniona od jego dochodów, a także sytuacji rodzinnej. Sąd stosuje też karę ograniczenia wolności osobistej. Taka kara nie może być dłuższa niż rok. Wiąże się z zakazem zmiany miejsca zamieszkania w okresie odbywania kary. Najczęściej łączy się też z koniecznością wykonywania prac społecznych. Takie prace społeczne można odbywać w domach opieki społecznej, szpitalach lub innych tego typu instytucjach. Skazany musi też okresowo składać sprawozdanie z odbywania kary. Najbardziej restrykcyjną jest kara pozbawienia wolności. Jest ona stosowana w przypadku poważnych wykroczeń. Może być zasądzona na okres od miesiąca do piętnastu lat. W kodeksie karnym jest też kara za najpoważniejsze przestępstwa, najczęściej przeciwko zdrowi i życiu człowieka. Sąd może w takim przypadku skazać winnego na 25 lat pozbawienia wolności lub na dożywotnie pozbawienie wolności. W naszym kodeksie karnym nie przewidziano kary śmierci, zgodnie z prawem Unii Europejskiej. Sąd wymierza jeszcze dodatkowe środki karne. Do często stosowanych należy pozbawienie praw publicznych, czyli skazany nie może korzystać z praw, które przysługują innym członkom społeczeństwa, np. nie może uczestniczyć w wyborach. W przypadku osób wykonujących określony zawód, które popełniły przestępstwo nadużywając np. zajmowanego stanowiska, sąd może zakazać zajmowania określonego stanowiska lub wykonywania zawodu. To np. dotyczy urzędników, którzy zostali skazani za korupcję lub nauczycieli, którzy w sposób drastyczny przekroczyli zasady wykonywania zawodu, ewentualnie lekarzy. Niektórzy otrzymują od sądu zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Dzieje się tak, kiedy np. w wyniku zaniedbań właściciel firmy remontującej doprowadził do katastrofy budowlanej. Dla wielu osób poważną sankcją jest zakaz prowadzenia pojazdów. Taki zakaz powoduje nie tylko utratę prawa jazdy, ale dodatkowo zakaz starania się o odzyskanie takiego prawa jazdy. Taki środek karny może być wymierzony maksymalnie na dziesięć lat. Jeśli pokrzywdzony wystosuje do sądu stosowny wniosek, może oczekiwać od sprawcy przestępstwa naprawienia szkody. Dotyczy to takich sytuacji, kiedy poszkodowany utracił w wyniku wypadku zdrowie lub poniósł poważne obrażenia, uniemożliwiające mu normalne zarobkowanie. Sądy mają nie tylko karać przestępców, ale też uczyć norm postępowania. Z tego względu może być zastosowany środek w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości. Sąd wymierza karę na podstawie kodeksu karnego. Może jednak zastosować nadzwyczajne złagodzenie lub zaostrzenie kary. Dzieje się tak dlatego, że sądy obowiązuje zasad indywidualizacji kary, czyli nie wszystkie przypadki są jednakowe.
